1. Đặc điểm tự nhiên – xã hội

Phong Mỹ là một xã miền núi của huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế, có vị trí địa lý: 16°28′44″B, 107°11′46″Đ. Cách trung tâm huyện lỵ Phong Điền 10km về phía Tây Nam và cách trung tâm thành phố Huế khoảng 40 km về phía Tây Bắc

Diện tích đất tự nhiên 39.361ha, trong đó: Đất nông nghiệp: 26.452,76ha (chiếm 67,20%); đất phi nông nghiệp: 505,52ha (chiếm 1,28%); đất chưa sử dụng: 12.048,16ha (chiếm 30,6%); đất ở nông thôn: 354,62ha (chiếm 0,90%).

 Xã Phong Mỹ có 08 thôn, 02 bản; đó là: Thôn Phong Thu, Hưng Thái, Huỳnh Trúc, Phước Thọ, Đông Thái, Lưu Hiền Hòa, Tân Mỹ, Hòa Bắc, và bản Hạ Long, Khe Trăn.

Mạng lưới giao thông đường bộ trên địa bàn xã ngày nay được đầu tư nên khá thuận lợi; có tuyến Tỉnh lộ 9 nối Phong Mỹ với Quốc lộ 1A đi qua Nhà máy ximăng Đồng Lâm và Trung tâm huyện lỵ Phong Điền. Tỉnh lộ 17 (bờ Nam sông Ô Lâu) nối Phong Mỹ với Quốc lộ 1A tại Trung tâm huyện lỵ Phong Điền. Tỉnh lộ 11B từ trung tâm xã Phong Mỹ nối Quốc lộ 1A đi qua các xã Phong Xuân, Phong Sơn và Phong An. Ngoài ra, hệ thống tuyến đường liên thôn, liên xã, liên xóm phát triển đồng bộ, thuận lợi cho việc đi lại của nhân dân trong xã với các địa bàn phụ cận.

Sau khi miền Nam hoàn toàn giải phóng, Ngày 20/9/1975, Bộ Chính trị ra Nghị quyết số 245-NQ/TƯ, quyết định hợp nhất ba tỉnh Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên và khu vực hành chính Vĩnh Linh thành tỉnh Bình Trị Thiên. Đến ngày 15/4/1976, Tỉnh ủy Bình Trị Thiên ra chỉ thị số 293-CT/TU về việc hoàn thành hợp nhất tỉnh. Xã Phong Nguyên, huyện Phong Điền được chia thành hai xã Phong Thu và Phong Mỹ. Xã Phong Mỹ, huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế, chính là địa bàn của Chiến khu Hòa Mỹ trong kháng chiến chống Pháp.

2. Xã An toàn khu

Xã Phong Mỹ có vai trò và vị trí chiến lược rất quan trọng trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ của tỉnh Thừa Thiên và huyện Phong Điền. Nằm dựa lưng vào dãy Trường Sơn hùng vĩ, Phong Mỹ có vị trí đặc biệt quan trọng. Đây là nơi đứng chân của các cơ quan lãnh đạo, đầu não của lực lượng kháng chiến, là cái nôi của phong trào đấu tranh cách mạng, nơi cung cấp nhân tài, vật lực cho cuộc kháng chiến, là địa bàn hành lang chỉ đạo của Liên Khu ủy IV, Phân Khu Binh-Trị-Thiên, Tỉnh ủy Thừa Thiên, Huyện ủy Phong Điền, vì vậy cả địch và ta tranh chấp vô cùng ác liệt. Địch không từ bỏ một âm mưu, thủ đoạn nào quyết chiếm lĩnh cho được các xã vùng núi của huyện Phong Điền để tiêu diệt bộ phận đầu não của lực lượng kháng chiến, làm lá chắn bảo vệ cho sự an toàn của quận lỵ Phong Điền, Hương Trà. Ta cũng quyết tâm xây dựng Phong Mỹ thành một căn cứ địa kháng chiến để bảo vệ các cơ quan đầu não, lãnh đạo cuộc kháng chiến, tạo nên tuyến hành lang chiến lược nối liền với các xã vùng núi với đồng bằng của 3 huyện Phong Điền, Quảng Điền, Hương Trà và thành phố Huế. Chính vị trí địa bàn có tầm quan trọng như vậy nên đã diễn ra cuộc đấu tranh khốc liệt, dai dẳng giữa ta và địch mà hậu quả của nó còn ảnh hưởng kéo dài trong thời kỳ xây dựng chủ nghĩa xã hội sau khi đất nước hoàn toàn được giải phóng.

Trải qua 2 cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm lược, căn cứ các tiêu chí xã ATK quy định tại Quyết định số 897/QĐ-TTg ngày 27/5/2016 của Thủ tướng Chính phủ; căn cứ các sự kiện lịch sử diễn ra trên địa bàn xã Phong Mỹ trong thời kỳ chống Pháp và chống Mỹ, xã đã đạt được các tiêu chí đề ra “Được cấp ủy đảng từ Khu ủy, Quân Khu ủy trở lên chỉ đạo xây dựng An toàn khu cách mạng (nơi có các điều kiện về địa hình, địa thế, chính trị, quân sự, kinh tế - xã hội, dân cư và bảo đảm an toàn cho các hoạt động lãnh đạo cách mạng của Đảng trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ)”; “Nơi ở (nuôi, giấu, giữ bí mật), làm việc và hoạt động lãnh đạo, chỉ đạo xây dựng phong trào cách mạng trong kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ của các đồng chí cán bộ của Đảng, Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các đoàn thể chính trị - xã hội từ cấp Khu và Quân khu trở lên”;“Nơi diễn ra các sự kiện đặc biệt quan trọng, có các quyết sách chiến lược của Đảng mang tính chất bước ngoặt trong các giai đoạn của 02 cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ hoặc nơi đóng trụ sở các cơ quan, tổ chức, đơn vị của Đảng, Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các đoàn thể chính trị - xã hội từ cấp Khu và Quân khu trở lên, trụ sở ngoại giao (Sứ quán, Tổng Lãnh sự quán,...) của nước ngoài, cơ quan Bộ Chỉ huy Mặt trận cấp chiến dịch trong kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ” ;“Nơi đóng quân, đào tạo, huấn luyện, tập kết, trung chuyển của các lực lượng vũ trang (quân đội, công an) từ cấp đại đội trở lên; nơi có kho cất trữ lương thực, thực phẩm, vũ khí, khí tài, quân trang, quân dụng,... trong kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ phục vụ cho Mặt trận cấp chiến dịch hoặc cấp Quân khu trở lên”; “Nơi có cơ sở và phong trào cách mạng vững mạnh trong kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ; đồng thời, lực lượng vũ trang của địa phương đã chủ động hoặc phối hợp với lực lượng vũ trang chính quy tổ chức các trận đánh địch để bảo vệ an toàn cho cán bộ, cơ quan, tổ chức của Đảng và Nhà nước đóng trên địa bàn hoặc là nơi đã diễn ra trận đánh thắng lợi quan trọng góp phần tạo ra cục diện chiến trường lợi thế cho cách mạng và kháng chiến tại địa bàn và khu vực lân cận” 

Việc công nhận Phong Mỹ là xã An Toàn khu không chỉ là vinh dự cho toàn Đảng bộ và nhân dân địa phương; mà còn là sự đánh giá khách quan của lịch sử, sự tôn vinh xứng đáng đối với công lao, đóng góp to lớn của Chiến khu nói chung, Đảng bộ, chính quyền và nhân dân xã Phong Mỹ, huyện Phong Điền nói riêng trong suốt cuộc trường chinh 30 năm kháng chiến chống Pháp rồi chống Mỹ và bè lũ tay sai; là sự tri ân đối với những anh hùng liệt sỹ, các thương bệnh binh, gia đình có công với cách mạng, những cán bộ, chiến sỹ, quần chúng nhân dân đã không tiết máu xương, mồ hôi, nước mắt và của cải để hy sinh cho mảnh đất thân yêu này. Đây chính là điều kiện để cán bộ và nhân dân xã nhà tiếp tục phát huy hơn nữa chủ nghĩa anh hùng cách mạng của vùng đất Chiến khu xưa, tiếp tục xây dựng quê hương, đất nước ngày càng giàu đẹp./.