1. Khái niệm
Phân vùng thuỷ văn là căn cứ vào quy luật địa đới và phi địa đới của sự phân bố nước trong tự nhiên, căn cứ vào tính tương tự và không tương tự từ đó tìm ra quá trình hình thành các đặc trưng thuỷ văn tiến tới nhận thức đầy đủ các quy luật thuỷ văn.
Phân bố không gian của các đặc trưng thuỷ văn có quy luật tương tự như địa lý tự nhiên, rõ nét ở các đơn vị cấp cao, phạm vi rộng, thực chất đơn vị này chịu ảnh hưởng chủ yếu bởi quy luật địa đới. Đơn vị thấp, phạm vi hẹp thì sự ảnh hưởng của quy luật phi địa đới chiếm ưu thế.
Cơ sở lý luận, phương pháp phân vùng hiện nay chưa được giải quyết đầy đủ, chưa có quan điểm thống nhất. Mặc dù vậy các sơ đồ đưa ra cũng giúp cho ta nhận thức được sự phân hoá theo không gian của các phức hợp thuỷ văn.
2. Yêu cầu và ý nghĩa của phân vùng thuỷ văn
Phân vùng thuỷ văn chủ yếu là công việc chia một khu vực thành các khu vực nhỏ hơn, có phức hợp thuỷ văn tương đối đồng nhất.
Xác định được quy luật thuỷ văn cho từng khu vực nhỏ, nhằm mục đích giúp cho công tác tính toán, dự báo nguồn nước.
Yêu cầu:
Để đảm bảo tài liệu phản ánh được đúng diễn biến của các quy luật thuỷ văn cho từng khu vực nhỏ, giúp các nhà quy hoạch tận dụng và sử dụng được tối đa tài nguyên nước, cần phải phân vùng được đến cấp thấp nhất, cơ bản và đồng nhất.
Ý nghĩa:
Từ bản đồ phân vùng thuỷ văn có thể tìm hiểu một cách hệ thống và toàn diện về sự diễn biến, phân bố của các yếu tố thuỷ văn.
Phân vùng thuỷ văn làm rõ quy luật phân bố theo không gian của phức hợp thuỷ văn, tạo cho ta cơ sở khoa học để quản lý khai thác tài nguyên nước.
Làm cơ sở cho quy hoạch phát triển thuỷ lợi, phát triển nghiên cứu thuỷ văn. Bổ sung cho phân vùng địa lý tự nhiên.
3. Phân loại phân vùng thuỷ văn
a. Phân vùng thuỷ văn tổng hợp
Phân vùng thuỷ văn tổng hợp có tính chất là nền tảng chung tạo nên một cơ sở chung cho các ứng dụng riêng biệt. Là nền, cơ sở đầu tiên cho các vùng chuyên dụng sau này.
Đánh giá điều kiện tài nguyên nước trên cơ sở một sơ đồ phân vùng thuỷ văn tự nhiên hoàn chỉnh. Vùng thủy văn được xác định theo hệ thống chỉ tiêu. Đó là kết quả của quá trình phân tích có hệ thống về đặc điểm và nguyên nhân hình thành, rút ra những quy luật và mức độ phân hoá khác nhau về chế độ thuỷ văn ở mỗi nơi
b. Phân vùng thuỷ văn chuyên dụng
Phân vùng thuỷ văn chuyên dụng là căn cứ trên một mục đích cụ thể nhằm đáp ứng những yêu cầu đặt ra, như: Phân loại thuỷ văn; phân vùng thuỷ văn; phân vùng địa lý thuỷ văn; phân vùng thuỷ văn theo vùng kinh tế.
Phân loại thuỷ văn: dựa trên quan điểm chỉ chú ý đến một điểm tương đồng nào đó của một yếu tố. Ví dụ như phân loại sông ngòi có thể phân loại theo nguồn cung cấp hoặc theo dạng phân phối dòng chảy.
Phân vùng thuỷ văn: chủ yếu quan tâm đến các yếu tố cân bằng nước như hệ số dòng chảy (phân chia các đới thuỷ văn), lớp dòng chảy, môđun dòng chảy (phân chia khu thuỷ văn), phân phối mùa, phân phối tháng (phân chia tiểu khu thuỷ văn).
Phân vùng địa lý thuỷ văn: dựa vào các đặc trưng về địa lý thuỷ văn, các đặc trung về hình thái lưu vực để phân chia thành các lưu vực lớn, vừa và nhỏ.
Phân vùng thuỷ văn theo vùng kinh tế: dựa theo phương án phân vùng kinh tế của một lãnh thổ với quy mô khác nhau được hoạnh định sẵn để đánh giá về điều kiện và tài nguyên nước.