Địa chỉ: Triền phía Tây núi Bân, thuộc phường An Tây, thành phố Huế.

Cuối năm 1900, trong lúc ông Nguyễn Sinh Sắc được cử đi làm Đề lại trường thi Hương ở Thanh Hóa, bà Loan sinh người con thứ 4 đặt tên là Nguyễn Sinh Xin. Do cuộc sống vất vả, nên sau khi sinh, bà lâm bệnh nặng, lại không có người chăm sóc, bà đã qua đời ở tuổi 33 vào ngày 10/2/1901 (tức 22 tháng Chạp năm Canh Tý).

Theo luật triều đình lúc bấy giờ, vào những ngày giáp tết, đám tang của dân thường trong Thành Nội không được đưa qua các cổng thành, và đặc biệt không được khóc than. Thi hài bà Loan được bà con lối phố lặng lẽ đưa xuống thuyền qua cống Thanh Long, theo sông Đông Ba, ra sông Hương, rồi ngược dòng Hương về sông An Cựu, đến gần ngã ba Giàng Xay, thi hài bà được gánh bộ theo đường Ngự Bình và đưa lên mai táng ở triền núi Bân (Tam Tầng) từ năm 1901 đến 1922. Mộ bà Loan gối đầu lên đỉnh núi Bân, hướng mộ nhìn về phía Tây.

Năm 1922, cô Nguyễn Thị Thanh (chị gái của Chủ tịch Hồ Chí Minh) trong thời gian bị quản thúc tại Huế đã dời hài cốt của mẹ về an táng ở quê nhà Nghệ An. Tuy hài cốt đã cải táng, nhưng mộ phần của bà suốt 20 năm nằm trên đất Huế, linh hồn và máu thịt của bà đã hoà quyện, thấm sâu vào mảnh đất này.

Để tưởng nhớ công lao của người mẹ đã có công sinh thành, nuôi dưỡng Chủ tịch Hồ Chí Minh, thể hiện nét đẹp văn hóa “uống nước nhớ nguồn” là đạo lý muôn đời, là bản chất tốt đẹp của dân tộc Việt Nam, năm 1990, kỷ niệm 100 năm ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh kính yêu, Đảng bộ, chính quyền và nhân dân Thừa Thiên Huế đã tiến hành xây dựng Nhà bia tưởng niệm bà Hoàng Thị Loan tại vị trí an táng bà trước đây.

Địa điểm Di tích Mai táng bà Hoàng Thị Loan nằm giữa rừng thông quanh năm rì rào gió thổi đã trở thành nơi tưởng niệm, tham quan, thăm viếng của mọi người dân và khách tham quan khi đến Huế.

* Di tích lưu niệm địa điểm mai táng bà Hoàng Thị Loan đã được Ủy ban nhân dân tỉnh Thừa Thiên Huế công nhận là di tích cấp tỉnh tại Quyết định số 2461/QĐ-UBND ngày 28/10/2008./.

Nhà bia tưởng niệm bà Hoàng Thị Loan tại núi Bân