Ngày 17/3/2011, chùa Thiện Khánh tại xã Quảng Phú, huyện Quảng Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế đã được UBND tỉnh phê duyệt là di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh tại Quyết định số 608/QĐ-UBND.
Sự hình thành Chùa Thiện Khánh
Chùa Thiện Khánh (hay còn gọi là
Chùa Bác Vọng Tây) ra đời từ khi nào thì đến nay vẫn chưa có một tài liệu nào
đề cập đến. Theo sách “Ô châu cận lục”, vào thế kỷ XVI, ở xứ Thuận Hóa đã có
một số chùa chiền, thảo am (chùa làng, chùa công) mọc lên, tiêu biểu như chùa
Linh Mụ. Đến thời các vua Nguyễn, theo “Đại Nam nhất thống chí”, trong 36 chùa
ở phủ Thừa Thiên đã kể tên chùa Bác Vọng. Theo các cụ cao niên, làng Bác Vọng
phân chia thành hai giáp (sau này là hai làng) vẫn theo câu truyền “Đông đình,
Tây tự”, nghĩa là đình ở Giáp Đông, chùa ở Giáp Tây. Theo những tài liệu lưu
trữ cho biết, tại đây lúc trước là bãi phù sa bồi, không thích hợp cho việc xây
dựng công trình tín ngưỡng của làng. Như vậy, khả năng hình thành chùa Bác Vọng
cùng quá trình hình thành làng Bác Vọng là ít xảy ra. Vì điều kiện hạ tầng chỗ
bãi phù sa không thể xây dựng những công trình kiên cố, cho nên nhiều khả năng
cùng sự di chuyển phủ về Bác Vọng, chúa Nguyễn Phúc Chu với tinh thần sùng bái
đạo Phật đã cho xây dựng chùa để tiện việc lễ bái. Chùa Thiện Khánh ngày nay
ngoài chức năng thờ Phật, đây còn là nơi thờ tự, bảo quản hòm bộ của làng (địa
bộ, sắc phong, chúc văn...). Trong những ngày đại lễ của làng đều không thể
thiếu vắng nghi thức rầm rộ mà trang nghiêm: Lễ nghinh hòm bộ từ chùa về đình
để tế rồi đưa về lại chùa để thờ, bảo quản như cũ.
Khi phủ chúa dời vào Phú Xuân, đất phủ cũ Bác Vọng trở thành vùng “đất thiêng”, dùng vào việc thờ cúng, như khi dời thủ phủ vào Phước Yên, chúa Nguyễn đã cho lập tại dinh cũ Trà Bát một ngôi chùa gọi là chùa Liễu Bông (Ba) để thờ Phật và các bậc tiền bối, hay Phước Yên trở thành cựu phủ thì nơi đây được dựng miếu để thờ Chiêu võ hầu Nguyễn Hữu Dật, một vị tướng có nhiều công lao đối với các chúa Nguyễn... Như vậy, chùa Bác Vọng Tây được duy trì cho đến khi phủ chúa dời đi và dân làng Bác Vọng Tây vẫn thờ Phật cho đến ngày nay mặc dù trải qua bao thăng trầm của lịch sử vùng đất xứ Thuận Hóa.
Khảo tả Di tích
Chùa Thiện Khánh nằm quay mặt ra dòng sông Bồ (theo hướng Nam), bên cạnh đường liên xã. Qua quá trình đào thám sát khảo cổ học cho thấy, chùa tọa lạc ngay phía trước phủ chính Bác Vọng, trên thửa đất có ký hiệu T 328/5425, gồm các công trình: cổng chùa, la thành, hồ nước, tượng Quan Thế Âm, cổng tam quan, chùa (Tiền đường và chính điện), sân vườn và một số di tích liên quan khác như nhà giảng, nhà hậu...
Hiện nay, chùa còn lưu giữ các hiện vật có giá trị như: chuông đồng, bức hoành phi, bia đá, lư hương, cây đèn, pho tượng Phật, tượng Dược Sư, tượng Quan Công, tượng Hộ Pháp, liễn khắc câu đối...
Chùa Thiện Khánh là nơi lưu giữ những giá trị về văn hóa truyền thống của cư dân địa phương
Chùa Thiện Khánh còn gắn liền với di tích Phủ Bác Vọng: Chùa tọa lạc ở phía trước phủ chính - một địa điểm quan trọng của di tích Phủ Bác Vọng Tây. Cùng với khu đất canh tác của nhân dân ở phía sau lưng chùa (nhân dân gọi là Thượng Phủ) là những địa điểm còn bảo lưu được nhiều dấu tích của Phủ Bác Vọng. Việc phát hiện dấu vết các công trình kiến trúc ở các hố thám sát khảo cổ học tại phủ Bác Vọng, cũng như một số di tích hiện còn ở khu vực xung quanh chùa như bờ kè, cầu cống... cho thấy đến thời kỳ chúa Nguyễn Phúc Chu, kinh tế, xã hội Đàng Trong đã có những bước phát triển đáng kể và đạt những thành tựu nhất định. Tuy nhiên, những dấu vết kiến trúc tại phủ Bác Vọng đã cho thấy qui mô của phủ rất nhỏ và chỉ đơn thuần là trung tâm điều hành về hoạt động chính trị, cung thất của Chúa và các cận thần... Tiến sĩ Phan Thanh Hải cho rằng, khu vực này chỉ đơn giản là một trung tâm đầu não về chính trị hành chính. Bác Vọng thuần tuý chỉ mang tính chất của một khu vực “đô” chứ không có phần “thị”. Nó khác hẳn sự kết hợp với phần “thị” kiểu như thời kỳ phủ chúa đóng ở Kim Long, Phú Xuân. Vì vậy, việc giữ gìn và phát huy giá trị di tích, phục vụ hoạt động nghiên cứu khoa học, giáo dục truyền thống ở địa phương là việc làm hết sức cần thiết.
Chùa Thiện Khánh có mối quan hệ với vị chúa hết sức sùng bái đạo Phật là chúa Nguyễn Phúc Chu nên di tích chùa Bác Vọng Tây còn có giá trị trong việc tìm hiểu về lịch sử Phật giáo ở Đàng Trong, về các vị chúa Nguyễn...
Cùng với hệ thống các di tích lịch sử văn hóa ở huyện Quảng Điền, như: Thành Hóa Châu, khu di tích lưu niệm Đại tướng Nguyễn Chí Thanh, phá Tam Giang, phủ Phước Yên… Chùa Thiện Khánh là một địa điểm tham quan du lịch hấp dẫn.
Một số hình ảnh Chùa Thiện Khánh: